ატლანტისა და წყნარი ოკეანეების პანამის ისტმუსის გადაღების დამაკავშირებელი იდეა მე -16 საუკუნეში გაჩნდა, მაგრამ ამის ტექნიკა მხოლოდ სამი საუკუნის შემდეგ გამოჩნდა. ლეგენდარული გადასასვლელის მშენებლობას მრავალი მობრუნება ახლდა.
Სად არის
პანამის არხი არის ერთ – ერთი გრანდიოზული ადამიანის მიერ შექმნილი ობიექტი. იგი შეიქმნა იმისთვის, რომ ატლანტიკიდან წყნარი ოკეანისკენ გეზი 13 ათასი კმ-ით შეემცირებინა. მასში გავლას მხოლოდ 8 საათი სჭირდება. არხი მდებარეობს სამხრეთ ამერიკაში, პერუში. იგი გადაჭიმულია პანამის ისტმის ჩრდილო – დასავლეთიდან სამხრეთ – აღმოსავლეთით: ქალაქ კოლონიდან პანამა – სიტი.
როგორ ააშენეს
XVI საუკუნის შუა ხანებში ესპანეთის მეფემ შარლ მეხუთემ ბრძანა წინასწარი გამოკვლევა, რომელიც საჭიროა წყნარ და ატლანტიკურ ოკეანეებს შორის არხის ასაშენებლად. მაგრამ საქმე არ განძრეულა.
1846 წელს კოლუმბიამ, რომელიც პანამას ეკუთვნოდა 1903 წლამდე, მოახერხა ამ ტერიტორიის ნეიტრალურად აღიარება, ისე რომ ყველა ქვეყანას შეეძლო თანაბრად თავისუფლად გადაევლო ისტმი. 1850 წელს გადაწყვეტილება დაადასტურა კლეიტონ-ბულვერის ხელშეკრულებამ დიდ ბრიტანეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის.
1850 წელს, ამ შეთანხმების მიუხედავად, შეერთებულმა შტატებმა განაცხადა, რომ თუკი გადასასვლელი უნდა გათხრილიყო, ეს იქნებოდა ამერიკული, აშენებული იყო ამერიკული ფულით და ამერიკის მიწაზე. 1879 წელს კოლუმბიამ მხარი დაუჭირა Interoceanic Canal- ის გენერალური კომპანიის შექმნას. 19 წინადადებიდან პროექტი დაამტკიცა ფრანგმა ინჟინერმა ფერდინანდ დე ლესეპსმა, რომელიც აღშფოთებული იყო სუეცის არხის მშენებლობის დიდებით. პროექტი ითვალისწინებდა ზღვის დონიდან, ლიმონსკაიას ყურესთან, პანამის ყურესთან მიერთებას.
სამშენებლო სამუშაოები 1880 წელს დაიწყო. თავის შეფასებებში მეტისმეტად ოპტიმისტურად განწყობილი ფრანგი ელოდა, რომ ისინი 1888 წლისთვის დასრულდებოდა. მაგრამ მას მრავალი დაბრკოლება ელოდა.
მთავარი პრობლემა ბუნება იყო: აალებადი სიცხე, არაჯანსაღი ტენიანობა, გაუვალ ჯუნგლებში. ამ მძიმე სამუშაო პირობებს დაემატა მალარიის და ყვითელი ცხელების ეპიდემია. მუშაობის მთელი პერიოდის განმავლობაში, 20 ათასი ფრანგი მუშა გარდაიცვალა.
არხის მშენებლობას ტექნიკური პრობლემებიც შეეშალა. კლდეები მოსალოდნელზე ბევრად რთული აღმოჩნდა. ასევე, ფერდინანდ დე ლესეპი ეწინააღმდეგებოდა საკეტების სისტემის მშენებლობას, რაც გაცილებით იაფი და მარტივი იქნებოდა. შედეგად, მშენებლობის ფული უძირო უფსკრულში გაქრა. 1888 წლის დეკემბერში საფრანგეთის მთავრობამ კომპანია გაკოტრებულად გამოაცხადა. როდესაც ისინი გატეხეს, ისინი იძულებულნი გახდნენ აშშ-ს შესთავაზონ არხი. გაყიდვა მოხდა 1904 წელს $ 40 მილიონად, თავდაპირველი 100 მილიონი დოლარის ნაცვლად.
ამერიკელთა ახალი პროექტი მოიცავდა არხების ჩაკეტვას. სამშენებლო მოედანზე დასაქმებული იყო 60 ათასი თანამშრომელი, რომლებიც იყენებდნენ იმ დროის ყველაზე მოწინავე აღჭურვილობას.
1914 წლის 15 აგვისტოს გემმა "ანკონმა", რომელიც 9 საათში ამერიკის დროშას ფრიალებდა, ოკეანეების ერთმანეთისაგან თითქმის 80 კმ გაიარა. 1999 წელს არხის ტერიტორია დაუბრუნდა პანამის მთავრობას შეთანხმების საფუძველზე.
სიგრძე, სიგანე და სიღრმე
პანამის არხი გადაჭიმულია თითქმის 82 კმ-ზე, რომელთაგან 65 ხმელეთით არის გაყვანილი. საერთო სიგანე 150 მ და სიღრმე 12 მ.
